basmak

işlik

1) Agram salmak, üstünden aşaklygyna gysmak.

∙ Indi çep pedaly bas-da, goýberme, çetki sag pedaly ýuwaşja bas -- diýdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Sag eline laýyk gelip duran ýylpyldawuk metallary basdy. (B. Kerbabaýew, Aýsoltan)

∙ Ýandagy bassaň, küde bolar, bedäni bassaň-pide. (Nakyl)

2) Üstün çykmak, boýun egdirmek, ýeňmek.

∙ Iki golsuz, bir aýaksyz adamyny basmak bolsa duşmana has hem ýeňil düşjegini bilýärin. (A. Gowşudow, Mähri-Wepa)

3) Bir ýere toplamak, üýşürmek, toplanmak, üýşmek.

∙ Olaryň yk tarapyny gar basypdyr. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

∙ Oty bassyrmanyň üstüne basdym. Ýandak basmak. Odun basmak.

4) Aralaşmak, örtmek.

∙ Ol çal saçly, ýüzüni ýygyrt basan adam bolupdyr. («Tokmak» žurnaly)

∙ Eti garynja basypdyr.

5) Türmä salmak, tussag etmek, ýüklemek, urmak.

∙ Eziz bolup duran düzgünsiz nyzamy bolup, atlary eşelona basmaga höküm berdi. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ bagra basmak — seret bagyr

∙ Knýaz zyba gyzy bagryna basdy. (A. S. Puşkin, Ertekiler)

◊ basan ýerinden ot çykmak — Gaýratly, edenli bolmak, dogumly bolmak.

∙ Ýaş gözleri ýanyp duran, basan ýerinden ot çykýan gelniň demi-demine ýetmeýärdi. («Sowet edebiýaty» žurnaly)

◊ dag basmak — seret dag 2

∙ Gurduň endamyna daglar basmaga başladylar. (A. Gowşudow, Mähri-Wepa)

◊ der basmak — seret der

∙ Ony gara der basdy. (B. Kerbabaýew, Aýgytly ädim)

◊ gara basmak — seret gara

◊ keçe basmak — seret keçe

∙ Aýalym aýalyňa keçe basyşýar, ol nä iş dälmi? (Tokmak» žurnaly)

◊ uky basmak — seret uky

∙ Uky basan guş görende, Ýyldyrym dek uçup barar. («Mydam Taýýar» gazeti)

◊ yzyny basyp ýatmak — Hil, mukdar, dereje taýdan bäri ýanynda bolmak, deňräk bolmak.

∙ Soltansöýün ýöne bir soltan bolman, Myralynyň yzyny basyp ýatan şahyr ekeni. (Myraly)